مغالطه‌ الاکلنگ اقتصاد و امنیت

پایگاه رهنما:

یکی از شگردهای تبلیغاتی دشمن این است که به مردم ما بگوید ماجرای امنیت و اقتصاد، ماجرای الاکلنگ است و البته متاسفانه توانسته این مغالطه را در ذهن بخش‌هایی از جامعه نیز جا بیندازد. در الاکلنگ وقتی یک طرف بالا می‌رود، طرف دیگر پایین می‌آید. برخی در کشور ما نیز فکر می‌کنند وقتی دولت برای امنیت پول خرج می‌کند، در واقع اقتصاد را تضعیف کرده است! چرا که مثلاً می‌توانست آن پول را در اقتصاد سرمایه‌گذاری کند و رشد اقتصادی ایجاد کند. اما آیا واقعاً چنین است!؟ ما چقدر پول خرج امنیتمان می‌کنیم!؟ آیا می‌صرفد؟ در این یادداشت می‌بینیم که «اقتصاد» و «امنیت» لازم و ملزوم یکدیگرند. هر چه امنیت بیشتر باشد، اقتصاد تقویت می‌شود و هر چه اقتصاد قوی‌تر باشد، می‌توانیم امنیت بیشتری داشته باشیم. هیچ کدام، جای آن یکی را پر نمی‌کنند بلکه «مکمل» هم هستند، نه «جانشین».

• اغراق و بزرگنمایی!

خوب است ماجرا را از اینجا شروع کنم که چند روز پیش در یک محفل دوستانه، یکی از آشنایان گفت: «چه می‌شود اگر کل سال، پول نفت ما را در عراق و سوریه و یمن و ... خرج کنند، ولی فقط یک روز از سال آن را تقسیم کنند بین 85 میلیون ایرانی!؟» گفتم: «اگر مشکلت با همین مقدار حل می‌شود، بیا حساب کنیم ببینیم اگر پول نفت همین امروز را تقسیم کنند، به شما چقدر می‌رسد.» ماشین حساب را در آوردم و 1 میلیون و 500 هزار بشکه را ضرب در بشکه‌ای 120 دلار کردم و نتیجه را در دلار 30 هزار تومانی ضرب کردم. در نهایت این رقم را بر 85 میلیون نفر تقسیم کردم. نتیجه شد تقریباً 64 هزار تومان! به این دوستمان گفتم همین حالا دولت دارد با این یارانه‌ی 300 هزار تومانی، تقریباً هر ماه پول نفت 4 یا 5 روز را به حساب مردم می‌ریزد. با بخش قابل توجهی از بقیه‌ی پول هم حقوق کارمندان و بازنشسته‌ها و ... را می‌دهد، خدمات آموزشی و بهداشتی دولتی ارائه می‌کند، جاده و پل و ... می‌سازد و هزار و یک کار دیگر. بنابراین اساساً این ادعا که روزانه میلیون‌ها تومان از پول نفت ما صرف تامین امنیت می‌شود، صحیح نیست!

• 4 درصد هزینه

اما ایران تاکنون چقدر برای تامین امنیت خود، در منطقه خرج کرده است!؟ اگر بخواهیم حرف دشمن را سند قرار دهیم –که البته آن‌ها معمولاً بیشتر از واقع، برآورد می‌کنند- می‌توان به گروه ویژه‌ی اقدام ایران اشاره کرد. این گروه در وزارت خارجه آمریکا با انتشار گزارشی در سال 2018 اعلام کرده بود که «جمهوری اسلامی از سال ۲۰۱۲ میلادی، ۱۶ میلیارد دلار برای حمایت از بشار اسد و گروه‌های مورد حمایت خود در یمن و عراق هزینه کرده است»؛ یعنی طی 7 سالی که بیشترین درگیری‌ها با داعش در سوریه و عراق در جریان بود، به گفته‌ی آمریکایی‌ها تنها 16 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی ایران صرف امنیت شد. بر اساس آمارهای بانک مرکزی، در این 7 سال ایران تقریباً 402 میلیارد دلار درآمد نفتی داشت. بنابراین ایران تنها 4 درصد از درآمد نفتی خود را در منطقه خرج کرد تا امنیت کشور را تامین کند.

• بازدارندگی نظامی

بدیهی است که این 4 درصد هزینه را حتی اگر دور ریخته بودیم، به اقتصاد ما آسیب نمی‌زد و نمی‌توان گفت رابطه‌ی اقتصاد و تامین امنیت الاکلنگی است! اما نگارنده معتقد است اتفاقاً همین 4 درصد خیلی برای اقتصاد ایران حیاتی بوده است. وقتی قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس شد، آمریکا دو کشور همسایه‌ی شرق و غرب ما (یعنی افغانستان و عراق) را اشغال کرده بود. برخی غرب‌گرایان آن روزها گمان می‌کردند این اشغال، مقدمه‌ی توسعه در این کشورهاست. امروز دیگر روشن است که آن تصور، چقدر کودکانه بود و حمله‌ی آمریکا به این کشورها باعث شد تا دهه‌ها نتوانند حتی به توسعه‌ی اقتصادی فکر کنند. بنابراین ایران چاره‌ای نداشت جز ایجاد قدرت بازدارندگی نظامی. نیروهای نظامی ایران می‌دانستند که آمریکا در جنگ‌هایی که در یک گستره‌ی وسیع باشد، در آن نیروهای هویت‌محور منطقه‌ای نقش ایفا کنند و از ابزارهای متنوع (موشک، پهپاد و ...) استفاده شود پیروز نخواهد بود، بنابراین همین ویژگی‌ها را فراهم کردند و عملاً گزینه‌ی حمله‌ی نظامی را از روی میز هر کشور استکباری‌ برداشتند.

• کمتر از 1% آمریکایی‌ها

در مقابل، آمریکا چقدر در منطقه خرج کرده است!؟ نتایج پژوهش دانشگاه «براون» نشان می‌دهد که مجموع هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم آمریکا در منطقه غرب آسیا و افغانستان بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۷، ۴.۷۹ تریلیون دلار بوده است؛ یعنی به طور متوسط سالانه 281 میلیارد دلار. به عبارتی در آن 7 سال که ایران 16 میلیارد دلار برای تامین امنیت خود در منطقه خرج کرد، آمریکایی‌ها تقریباً 1970 میلیارد دلار در همین منطقه خرج کردند؛ یعنی 123 برابر ایران! نتیجه آنکه اولاً ایران نسبت به درآمدهای نفتی خود، رقم ناچیزی (معادل 4% آن) را خرج تامین امنیت خود در منطقه کرده است. پس نمی‌توان گفت پولی که باید خرج توسعه‌ی اقتصادی کشور می‌شد، خرج امنیت شده است. در ثانی، ایران کمتر از 1 درصد آمریکا در همین سال‌ها در منطقه خرج کرده است ولی پروژه‌های آمریکا را از بین برده و منافع خود را تامین کرده است. تغییر موازنه‌ی قدرت در منطقه و همچنین حفظ بازارهای منطقه‌ای برای ایران، تنها بخش کوچکی از برکات اقتصادی آن 4% هزینه برای امنیت هستند.